Nr 4/2023      Pobierz czasopismo w formacie PDF

Artykuły w aktualnym numerze:

Jarosław Szymanek

prof. Akademii Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie, ekspert Biura Analiz Sejmowych, politolog, ustrojoznawca, specjalista z zakresu polskiego i porównawczego prawa konstytucyjnego.

Ostatnio opublikował:

  • Introduction of the Constitution of Republic of Poland (wspólnie z B. Szmulikiem, Warsaw 2019);
  • Wstęp do prawa wyborczego (Warszawa 2021);
  • Oceny możliwości ustanowienia sądownictwa pokoju w prawie polskim (redaktor, Warszawa 2021);
  • 25 lat stosowania Konstytucji RP (redaktor i współautor, Warszawa 2023).

ORCID: 0000-0002-0590-5218.

Uwagi o konstytucyjnym systemie źródła prawa, ze szczególnym uwzględnieniem prawa miejscowego

Artykuł przedstawia specyfikę prawa miejscowego, zwanego też prawem lokalnym bądź terenowym, na tle ogólnej charakterystyki systemu źródeł prawa, przeprowadzonej w Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Punktem wyjścia jest analiza uregulowań rozdziału trzeciego konstytucji, który w polskim konstytucjonalizmie stanowi całkowite novum. Po raz pierwszy polski ustrojodawca zdecydował się bowiem przeprowadzić dość kompleksową, oczywiście jak na warunki konstytucji, specyfikację źródeł prawa i zrobił to w dodatku w osobnym, poświęconym tylko tej problematyce rozdziale. W doktrynie i w praktyce stosowania konstytucji konstytucjonalizacja problematyki źródeł prawa jest oceniana pozytywnie. Wskazuje się, że uporządkowała ona stan stanowienia i stosowania prawa, a zarazem była ważnym elementem tzw. internacjonalizacji konstytucji. Przy okazji reglamentacji źródeł prawa także prawo miejscowe po raz pierwszy uzyskało rangę prawa zakotwiczonego na poziomie konstytucji (jego dotychczasowe usytuowanie było efektem poglądów doktryny, orzecznictwa, a przede wszystkim praktyki tworzenia prawa). Zgodnie z konstytucją aktem prawa miejscowego jest akt:

  1. powszechnie obowiązujący;
  2. o lokalnym (terytorialnym) zakresie obowiązywania;
  3. o charakterze podustawowym, stanowionym na podstawie i w granicach ustawy;
  4. stanowiony przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej;
  5. wymagający prawidłowego ogłoszenia.

przeczytaj artykuł

Stanisław Bułajewski

dr hab. nauk prawnych, autor ok. 90 publikacji. Specjalizuje się w zakresie prawa konstytucyjnego, prawa samorządowego, a w szczególności w problematyce prawa miejscowego i kontroli w jednostkach samorządu terytorialnego.

Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego i Nauki o Państwie na Wydziale Prawa i Administracji UWM w Olsztynie, od 2005 r. radca prawny.

W latach 2002–2014 radny powiatu mrągowskiego, w tym jego przewodniczący, a w latach 1998–2002 radny Mrągowa. W latach 2014–2018 radny Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Obecnie, tj. od 22 listopada 2018 r. jest burmistrzem Mrągowa.

ORCID: 0000-0002-7067-4153.

Brak ustawowego określenia zasad i trybu stanowienia aktów prawa miejscowego jako bezczynność polskiego ustawodawcy

Prawo miejscowe, stanowione m.in. przez organy uchwałodawcze jednostek samorządu terytorialnego, zostało przez polskiego ustrojodawcę podniesione w Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. do rangi źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Tym samym wszystkie szczeble polskiego samorządu nie są jedynie adresatem prawa tworzonego przez parlament, ale i same czynnie uczestniczą w jego tworzeniu. Należy wyraźnie stwierdzić, iż realizacja dużej części zadań spoczywających na samorządzie nie byłaby możliwa bez wykorzystania jego funkcji prawotwórczej. Uprawnienie organów jednostek samorządowych, a szczególnie organów stanowiących, w dziedzinie tworzenia prawa miejscowego jest nie do przecenienia. Jednak mimo ogromnej roli, jaką odgrywa prawo miejscowe w życiu nie tylko społeczności lokalnej, ale i całego kraju, widoczny jest po stronie polskiego ustawodawcy brak myśli przewodniej, która pomogłaby doprowadzić do kodyfikacji zagadnień tworzenia aktów prawa miejscowego. Uchwalenie w jednej ustawie jednolitych zasad działalności prawotwórczej organów samorządu terytorialnego wydaje się niezbędne i celowe.

przeczytaj artykuł

Mateusz Kaczocha

dr nauk prawnych, adiunkt w Akademii Nauk Stosowanych Stefana Batorego. Ukończył aplikację legislacyjną.

Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie legislacji, zdobyte podczas wieloletniej pracy w komórkach legislacyjnych jednego z ministerstw. Autor licznych publikacji, w tym artykułów naukowych i komentarzy, z zakresu postępowania administracyjnego, prawa administracyjnego, prawa ochrony zdrowia i legislacji.

ORCID: 0009-0009-7638-9730.

Kilka uwag na temat treści upoważnień ustawowych do wydania aktów prawa miejscowego o charakterze wykonawczym

Celem artykułu jest przedstawienie wymogów konstytucyjnych i formalnych dotyczących upoważnień ustawowych do wydania aktów prawa miejscowego o charakterze wykonawczym. Upoważnienia te wykazują bowiem wiele podobieństw do delegacji ustawowych, na podstawie których wydawane są rozporządzenia, a przy tym różnią się od upoważnień generalnych do wydania aktów prawa miejscowego o charakterze strukturalno-organizacyjnym. W opracowaniu zwrócono też uwagę na brak w Zasadach techniki prawodawczej reguł redagowania przepisów upoważniających do wydania aktów prawa miejscowego i potrzebę uzupełnienia tego braku.

przeczytaj artykuł

Karina Parśniak

główny legislator w Departamencie Prawa Społecznego i Infrastruktury w Rządowym Centrum Legislacji. Zajmuje się prawem medycznym od 2014 r. Aplikację legislacyjną ukończyła w 2015 r. Członek Polskiego Towarzystwa Legislacji. Prowadzi zajęcia z oceny skutków regulacji na aplikacji legislacyjnej.
Dotychczasowe doświadczenie zawodowe zdobywała w Biurze Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych oraz Departamencie Prawnym Ministerstwa
Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. 

ORCID: 0009-0004-6697-9220.

Stanowienie aktów prawa miejscowego o charakterze porządkowym

Przedmiotem niniejszego artykułu będą kwestie związane ze stanowieniem aktów prawa miejscowego o charakterze porządkowym na szczeblu województwa, powiatu i gminy, które od wielu lat budzą duże zainteresowanie wśród doktryny, głównie ze względu na ich władczy charakter i stopień dolegliwości dla ich adresatów. Na początek zostanie poruszona kwestia umiejscowienia aktów prawa miejscowego w hierarchii źródeł prawa powszechnie obowiązującego, podstawy wydania tych aktów, ich nazw rodzajowych, a także wątpliwości, jakie wywołują niekiedy tego rodzaju regulacje w kontekście ograniczania konstytucyjnych praw i wolności. Główna część artykułu zostanie natomiast poświęcona zagadnieniu przesłanek stanowienia przepisów porządkowych określonych w ustawach ustrojowych, które w praktyce budzą duże wątpliwości ze względu na duży stopień ogólności użytych w nich określeń, czego wyrazem jest bogate orzecznictwo sądowe w tym zakresie. Analizie zostanie poddana przesłanka prawna (tzw. obiektywna), którą wyznacza nieostre sformułowanie „w zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących”, znacznie utrudniające jej zastosowanie. Omówione zostaną również przesłanki faktyczne, określane mianem subiektywnych, do których zalicza się przesłankę faktycznej niezbędności regulacji oraz przesłankę faktycznego zagrożenia dla wartości podlegających ochronie, wskazanych w przepisach ustaw ustrojowych. Ocena tych przesłanek również bywa trudna dla organów posiadających kompetencję do tworzenia aktów prawa miejscowego o charakterze porządkowym ze względu na bardzo ocenny charakter użytych w przepisach określeń, podobnie jak ma to miejsce w przypadku przesłanki prawnej. Na zakończenie zostanie omówiona przesłanka terytorialna, która również potrafi sprawiać trudności organom wydającym przepisy porządkowe, czego przykładem są akty regulujące zagadnienia o zasięgu ogólnokrajowym zamiast lokalnym. W części zawierającej podsumowanie zostaną zaprezentowane postulaty de lege ferenda.

przeczytaj artykuł