Nr 1/2023      Pobierz czasopismo w formacie PDF

Artykuły w aktualnym numerze:

Jarosław Szymanek

prof. ucz., dr hab., politolog, ustrojoznawca, specjalista z zakresu polskiego i porównawczego prawa konstytucyjnego oraz współczesnych systemów politycznych, ekspert w Biurze Analiz Sejmowych, prof. Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie. W ostatnim czasie opublikował m.in. monografię Wstęp do prawa wyborczego (Warszawa 2021) oraz, jako współautor i współredaktor, książki Oceny możliwości ustanowienia sądownictwa pokoju w polskim porządku prawnym (Warszawa 2022) oraz Wizje przyszłości Unii Europejskiej (wspólnie z M. Romanowskim, Warszawa 2022).

ORCID: 0000-0002-0590-5218.

Podział władz: idea i jej konstytucjonalizacja

Artykuł analizuje ideę podziału władz jako jedno z zasadniczych rozstrzygnięć ustrojowych przyjętych w nowożytnym konstytucjonalizmie. Punktem wyjścia jest analiza idei i koncepcji wcześniejszych, na których z czasem podział władz został uformowany. Za takie koncepcje należy uznać m.in. ideę rządów mieszanych czy ideę rządów zrównoważonych i – zawartą w niej – ideę kontroli jednej władzy przez drugą. Podział władz został opracowany jako funkcja różnych pomysłów politycznych i konstytucyjnych. Stąd między innymi należy mówić raczej o powstawaniu czy tworzeniu podziału władz aniżeli o odkryciu czy samoistnym powstaniu tej idei, a następnie przełożeniu jej do tekstu konstytucji jako zasady prawa. Podział władz jest wobec tego efektem doświadczenia historycznego, kompilacją wielu innych, pomniejszych pomysłów i projektów należytego zorganizowania państwa. Podział władz nie ma postaci zuniformizowanej. Można w związku z tym mówić o różnych wersjach podziału, oscylujących między podziałem w wersji twardej a podziałem miękkim czy niedokończonym, przy czym większość praktycznie realizowanych pomysłów mieści się gdzieś pośrodku wersji skrajnych. W takiej też wersji podział władz adaptuje Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Przyjmuje ona klasyczną wersję podziału w wariancie tzw. trójpodziału Monteskiusza (władza ustawodawcza, władza wykonawcza, władza sądownicza). Niemniej należy mieć na względzie, że sama Konstytucja RP zawiera „szczeliny”, przez które do obowiązującej ustawy zasadniczej wprowadzone są nowe elementy i nowe podejścia do podziału władz. Świadczy o tym na przykład zasada równoważenia i współdziałania władz oraz systematyka Konstytucji, z której można wyprowadzić tzw. nowe władze, chociażby władzę samorządową (rozdz. VII Konstytucji) czy władzę kontrolną (rozdz. IX Konstytucji). Należy też pamiętać, że w myśli politycznej, ale też w doktrynie prawa konstytucyjnego pojawiają się systematycznie nowe, rozmaite pomysły zorganizowania podziału władz. Wszystkie one wychodzą z założenia, że podziału władz nie można traktować ortodoksyjnie, że ulega on istotnym przekształceniom wraz z rozwojem państwa i jego funkcji.

przeczytaj artykuł

w formacie PDF
Eliza Komierzyńska-Orlińska
dr nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W 2008 r. zdobyła pierwsze miejsce w kategorii prac doktorskich z dziedziny bankowości w X edycji ogólnopolskiego konkursu Kredyt Banku SA i TUiR Warta SA na najlepsze prace magisterskie i doktorskie z dziedziny ubezpieczeń, bankowości i bancassurance. Autorka i współautorka publikacji z zakresu prawa administracyjnego i publicznego prawa gospodarczego, zwłaszcza publicznego prawa bankowego.
ORCID: 0000-0002-3121-7443.

Kluczowe wartości wyrażone przez ustawodawcę w celach nadzoru bankowego na tle wartości fundamentalnych polskiego prawa bankowego. Podstawowe problemy

Poszczególne wartości wyrażone przez polskiego ustawodawcę zarówno w celach nadzoru bankowego, jak i w całym prawie bankowym nie są izolowane, przenikają się i na siebie oddziałują. Powinny one mieć charakter komplementarny względem siebie, choć istnieje tutaj również możliwość wystąpienia konfliktu, co jest widoczne szczególnie w przypadku wartości chronionych przez nadzór bankowy. Polskie prawo bankowe ma podstawy aksjologiczne, wyrażające się w wartościach funkcjonujących w ramach systemu bankowego, w tym w przepisach, które określają cele sprawowanego nadzoru bankowego. „Nadbudową” aksjologiczną jest tutaj interes publiczny, którego treść jest wypełniana przez „wartości szczegółowe” rynku bankowego.

przeczytaj artykuł

w formacie PDF
Krzysztof Kmąk
asesor Prokuratury Rejonowej Kraków-Śródmieście Wschód w Krakowie, doktorant na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (Katedra Prawa Karnego), laureat stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia w roku akademickim 2017/2018. Autor kilkunastu publikacji z zakresu prawa karnego materialnego i procesowego, dotyczących m.in.: nadzwyczajnego obostrzenia i złagodzenia kary, usiłowania nieudolnego, warunkowego przedterminowego zwolnienia, kary łącznej, czynu ciągłego, środków zapobiegawczych. Aktualnie przygotowuje rozprawę doktorską dotyczącą instytucji małego świadka koronnego.

ORCID; ORCID: 0000-0002-7173-1076.

Nadzwyczajne złagodzenie kary w ustawie z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

Artykuł dotyczy proponowanych przepisów dotyczących nadzwyczajnego złagodzenia kary w ustawie z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, która została odrzucona przez Senat. Ustawa przewiduje nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy z art. 60 § 3 k.k. jedynie na wniosek prokuratora, modyfikację techniki nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 60 § 6–8 k.k.) i znaczne rozbudowanie regulacji dotyczącej zbiegu podstaw nadzwyczajnego wymiaru kary (art. 57 k.k.). Analiza projektu pozwala przyjąć, że większość proponowanych zmian nie jest trafna.

przeczytaj artykuł

w formacie PDF
Jan Gałka

magister prawa, absolwent studiów prawniczych na Wydziale Prawa i Komunikacji Społecznej SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego, filia we Wrocławiu, ukończonych z wyróżnieniem. Laureat Stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za znaczące osiągnięcia na rok akademicki 2019/2020. Autor artykułów z zakresu prawa publicznego, przede wszystkim prawa konstytucyjnego i prawa karnego, oraz monografii Obowiązek wierności Rzeczypospolitej Polskiej w tradycji ustrojowej i pracach nad Konstytucją RP (Warszawa 2021). Prawnik w Kancelarii Prawnej Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp. j. we Wrocławiu (SDZLEGAL Schindhelm).

ORCID: 0000-0003-0485-6060.

Pozaprawna istota pojęcia narodu w konstytucjonalizmie Polski najnowszej

Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. otwiera preambuła, w której stwierdzono: „my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej (…) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej (…)”. W części normatywnej tej Konstytucji natomiast ustawodawca, konstruując zasadę suwerenności narodu, wskazał, że „władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu”. Traktując redakcję preambuły jako wskazującą definicję legalną „Narodu Polskiego”, niektórzy formułują tezę zrównującą pojęcie „Narodu” z „ogółem obywateli”. Konstrukcja ta charakteryzuje się błędem logicznym polegającym na założeniu, że suwerenem w Rzeczypospolitej jest ogół obywateli, a to, kto jest obywatelem, jest określane przez prawo pozytywne stanowiące wytwór państwa. Państwo jednak pozostaje bytem wtórnym wobec suwerena nadającego mu prawa zasadnicze. Powyższe skłania do wniosku o potrzebie podjęcia badań nad definicją podstawowej dla ustroju państwa kategorii suwerena. W tym celu podjęto analizę dorobku konstytucjonalizmu jako bezpośredniej podstawy ukształtowania ustroju najnowszego wcielenia państwa narodu polskiego – Trzeciej Rzeczypospolitej.

przeczytaj artykuł

w formacie PDF