Nr 2/2023      Pobierz czasopismo w formacie PDF

Artykuły w aktualnym numerze:

Łukasz Kułaga

adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (UKSW) od 2015 r. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zatrudniony jako ekspert prawny w Departamencie Prawno-Traktatowym Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Prowadzi badania naukowe m.in. w zakresie międzynarodowego prawa inwestycyjnego, norm dotyczących użycia siły, prawa traktatów, zastosowania prawa międzynarodowego do cyberprzestrzeni oraz relacji prawa międzynarodowego do prawa polskiego.

ORCID: 0000-0003-0784-8293.

Sankcje Unii Europejskiej wobec Federacji Rosyjskiej w rezultacie agresji przeciwko Ukrainie z perspektywy prawa międzynarodowego

Agresja Rosji przeciwko Ukrainie spotkała się z bezprecedensowym poziomem sankcji zastosowanych przez szereg państw. Sankcje te miały charakter autonomiczny, tj. stanowiły realizację indywidualnych lub kolektywnych (jak w przypadku UE) inicjatyw państw. Takie podejście było konsekwencją braku przyjęcia przez Radę Bezpieczeństwa rezolucji stwierdzającej, że rosyjska napaść zbrojna stanowi akt agresji, oraz nakazującej państwom zastosowanie odpowiednich sankcji. Celem artykułu jest pokazanie spektrum sankcji stosowanych przez Unię Europejską (tj. podmiotu niebędącego stroną konfliktu rosyjsko-ukraińskiego) oraz próba ich generalnej oceny z perspektywy powszechnego prawa międzynarodowego. W szczególności w artykule określono, że sankcje przyjęte przez UE można uznawać za zgodne z prawem międzynarodowym (tj. zobowiązaniami UE i państw członkowskich) jako albo retorsje, albo środki odwetowe państwa trzeciego. Równocześnie odnotowano, że zróżnicowanie bilateralnych zobowiązań międzynarodowych państw członkowskich względem państwa/podmiotu sankcjonowanego może powodować, że podczas gdy dla jednych członków sankcje UE mogą być retorsjami, dla innych mogą okazać się (niekiedy dopiero na etapie ewentualnego postępowania sądowego) środkami odwetowymi.

przeczytaj artykuł

Mateusz Radajewski

dr nauk prawnych, konstytucjonalista. Ukończył z wyróżnieniem studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Obecnie zatrudniony na stanowisku adiunkta na Wydziale Prawa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu SWPS we Wrocławiu. Odbywał praktyki m.in. w Biurze Trybunału Konstytucyjnego i  Kancelarii Senatu RP oraz pełnił funkcję inspektora wojewódzkiego ds. nadzoru nad samorządem terytorialnym w Dolnośląskim Urzędzie Wojewódzkim we Wrocławiu. Autor kilkudziesięciu publikacji naukowych z zakresu prawa konstytucyjnego. Do jego zainteresowań badawczych należy m.in. problematyka stanów nadzwyczajnych,  odpowiedzialności konstytucyjnej oraz władzy sądowniczej. 

ORCID: 0000-0002-7547-9197.

Wyrównywanie strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego praw i wolności człowieka i obywatela

Wśród kwestii dotyczących stanów nadzwyczajnych na pierwszy plan wysuwają się te dotyczące ich treści oraz – ewentualnie – procedury ich wprowadzania. Stosunkowo mniej uwagi poświęca się zwykle innym dotyczącym ich zagadnieniom prawnym. Jednym z takich zagadnień jest problematyka wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczania w czasie stanów nadzwyczajnych praw człowieka. Tematyka ta, jak się wydaje, nie została do tej pory dostatecznie opracowana w doktrynie prawa. W związku z tym przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza rozwiązań prawnych dotyczących wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego praw i wolności człowieka i obywatela. Zasadniczym celem badawczym jest zweryfikowanie, czy regulacje prawne poświęcone tej problematyce zostały ukształtowane właściwie, a w szczególności czy – przynajmniej potencjalnie – nie wpływają one niekorzystnie na proces decyzyjny dotyczący wprowadzenia stanu nadzwyczajnego. Dostrzeżenie przez autora wad w tym zakresie pozwoliło na sformułowanie odpowiednich wniosków de lege ferenda, które zostały zamieszczone w zakończeniu.

przeczytaj artykuł

Marcin Rulka

dr nauk prawnych, wykładowca w Wyższej Szkole Kadr Menedżerskich. Autor książki Ewolucja sposobu wyboru członków Parlamentu Europejskiego w prawie Unii Europejskiej oraz ponad 100 publikacji z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa Unii Europejskiej oraz prawa samorządowego.
Kierownik oraz wykonawca projektów realizowanych ze środków Narodowego Centrum Nauki, ekspert Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, członek Stowarzyszenia Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPIPOL. 

ORCID: 0000-0002-2617-2148.

Zasada periodyczności wyborów

W doktrynie prawa konstytucyjnego już od dawna znane jest pojęcie „zasad prawa wyborczego”. W katalogu tym brak jest jednak zasady periodyczności wyborów, która jednak, zdaniem autora, stanowi zasadę podstawową i konieczną do zapewniania procesowi wyborczemu charakteru w pełni demokratycznego. W opracowaniu autor dokonuje analizy dokumentów międzynarodowych, z których wynika, że zasada ta stanowi trwały element demokratycznych wyborów. Wskazuje również na przepisy konstytucyjne różnych państw, które ustanawiają wymóg okresowego przeprowadzania wyborów. Następnie dokonuje próby rekonstrukcji treści zasady periodyczności, wskazując na jej podstawowe elementy: rozsądną długość kadencji organów przedstawicielskich, stały termin głosowania oraz ściśle określone przypadki skrócenia oraz wydłużenia długości kadencji. Stawia wreszcie tezę, że nawet w przypadku braku tej zasady w katalogu zasad prawa wyborczego wynika ona z zasady państwa prawnego. Z tych względów autor postuluje włączenie zasady periodyczności wyborów do katalogu zasad prawa wyborczego.

przeczytaj artykuł

Karina Parśniak

główny legislator w Departamencie Prawa Społecznego i Infrastruktury w Rządowym Centrum Legislacji. Zajmuje się prawem medycznym od 2014 r. Aplikację legislacyjną ukończyła w 2015 r. Członek Polskiego Towarzystwa Legislacji. Prowadzi zajęcia z oceny skutków regulacji na aplikacji legislacyjnej.
Dotychczasowe doświadczenie zawodowe zdobywała w Biurze Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych oraz Departamencie Prawnym Ministerstwa
Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. 

ORCID: 0009-0004-6697-9220.

Weto ustawodawcze w świetle obowiązujących przepisów i dotychczasowej praktyki sejmowej

Przedmiotem niniejszego artykułu jest nie tylko omówienie przepisów Konstytucji dotyczących instytucji weta ustawodawczego, ale także wskazanie na zagadnienia, które są bezpośrednio związane z tym uprawnieniem Prezydenta, a które w praktyce budzą wątpliwości i stanowią przedmiot sporu w doktrynie, w szczególności w zakresie podstaw wniosku o ponowne rozpatrzenie ustawy przez Sejm czy też możliwości jego wycofania i przez kogo. W artykule zostaną także przedstawione kwestie proceduralne związane z przebiegiem procesu legislacyjnego uruchomionego na skutek skorzystania przez Prezydenta z weta ustawodawczego, w tym zostaną wskazane obszary, które nie zostały uregulowane w przepisach Regulaminu Sejmu, co skutkuje przyznaniem dużej swobody Marszałkowi Sejmu i komisjom, a także ma wpływ na realizację omawianego uprawnienia Prezydenta w praktyce sejmowej, niezależnie od tego, czy rząd i większość parlamentarna należą do zaplecza politycznego Prezydenta czy też nie. W tym zakresie zostanie podjęta próba wskazania przyczyny bierności ze strony Marszałka Sejmu wobec złożonych wniosków Prezydenta oraz komisji w zakresie tempa prowadzenia prac nad nimi, a przede wszystkim rozwiązania tego problemu, który wymaga jednak podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych. W artykule analizie zostaną również poddane wnioski o ponowne rozpatrzenie ustawy przez Sejm złożone w okresie od III do VIII kadencji Sejmu – pod kątem oceny aktywności poszczególnych Prezydentów zwłaszcza w okresach koabitacji, skuteczności weta ustawodawczego, a także liczby wniosków nierozpatrzonych oraz takich, nad którymi prace były prowadzone zbyt wolno w komisjach, aż do momentu objęcia zawetowanej ustawy zasadą dyskontynuacji.

przeczytaj artykuł

Jan Kluza

dr nauk prawnych, asesor sądowy w Sądzie Rejonowym w Kielcach, absolwent studiów doktoranckich w Katedrze Postępowania Karnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor publikacji z zakresu prawa karnego, postępowania karnego oraz konstytucyjnego m.in. w: „Prokuraturze i Prawie”,
„Zeszytach Prawniczych”, „Ruchu Prawniczym, Ekonomicznym i Socjologicznym”, „Przeglądzie Prawa Konstytucyjnego”, „Nowej Kodyfikacji Prawa Karnego”, „Przeglądzie Legislacyjnym”, „Palestrze”. 

ORCID: 0000-0002-0929-6093.

Znamię „małoletniości” w kontekście czynów zabronionych z art. 202 § 4a i 4b k.k. a regulacje prawa międzynarodowego

Przedmiotem artykułu jest omówienie czynów zabronionych dotyczących pornografii dziecięcej polegających na posiadaniu i produkowaniu materiałów o takiej treści z udziałem małoletniego. Przepisy karne penalizujące te czynności zostały wprowadzone do kodeksu karnego dopiero w 2004 r. i od tego czasu były wielokrotnie nowelizowane. Obecnie kodeks karny posługuje się w zakresie tych przestępstw znamieniem małoletniości, co oznacza każdą osobę poniżej 18 roku życia. W tym obszarze jednak przez szereg lat przewidywano karalność posiadania takich treści jedynie w odniesieniu do małoletniego poniżej 15 lat, co uzasadnia bliższe przyjrzenie się tym czynom zabronionym.

przeczytaj artykuł